Çoban çantası

Ona çobançantası denilmesinin nedeni kapsülünün üçgen şeklinde olup çobanların çantasına benzemesinden kaynaklanır. İngilizcesi “purse shepherd”; purse: çanta, shepherd: çoban anlamına gelir. Bir yıl içerisinde 6-7 defa tohum döker, bu da onun ne kadar hızlı üreyebildiğini gösterir. Bu özelliğinden dolayı araştırma amaçlı deneyler yapılabilir. Çobançantası ocak ayından aralık ayına kadar çiçek açar ve tohum döker. Kış ayları sert geçmeyen bölge topraklarında yetişen çobançantası dört mevsim sürekli çiçek açar ve tohum döker. Çiçekleri, hermafrodit olduğundan hem erkek hem de dişi organlarını bulundurduğu için kendi kendini döller.

Kuşlar tohumlarına büyük ilgi duyarlar. Oldukça besleyicidir. Çobançantasının tohumları durgun sulara atıldığında sivrisinekleri cezbederler, yapışkan olduklarından sinek yapışıp kalır ve yaşamı son bulur. Toprak üzerindeki tohumları ise, sinek larvaları için toksik etkilidir. Proteaz enzimi içerdiklerinden larvaların protein yapısını bozarak yok edilmelerini sağlar. Yarım kilo çobançantası tohumu 10 milyon sivrisinek larvasını yok edebilmektedir. Bu özelliğinden dolayı ona etobur diyenlerde var.

Çiçek açmazdan önce taze yaprakları salatada tere veya lahana yerine kullanılır. C-vitamini eksikliğinin neden olduğu skorbüt rahatsızlığına karşı kullanılır. 100 gram çobançantasının yeşil taze yaprakları 300 mg’ın üzerinde C-vitamini içerir. Çiçekleri ve tohumları çiğ veya pişirilerek tüketilir. Tohumlarının hafif baharatımsı tadından dolayı çorbalarda veya et yemeklerinde kullanılır. Tohumlarının %35 i yağdır. Ekstrakte edilerek yenilebilir yağ elde edilir. Kökleri ise taze veya kurutulmuş olarak zencefil yerine kullanılır. Çok yönlü kullanılabilen çobançantasının tohumdan yemeklik yağ veya baharat elde edilirken kökleri, yaprakları ve çiçekleri de tüketilebilmektedir.

Çobançantası aynı zamanda demir, kalsiyum, fosfor ve potasyum deposudur. B grubu vitaminleri de yeterli düzeyde içerir.

mg /100 g çobançantasında;

Demir 41

Fosfor 729

Potasyum 3 939

Kalsiyum 1 763

Vit-B1 (tiamin) 2,12

Niacin 3,4

Vit-B2 (riboflavin) 1,44

Bayanlar için:

Miyoma bağlı sık sık ara kanama geçiren bayanlar çoğu zaman ameliyat olmak zorunda kalabiliyorlar, ya miyom alınıyor ya da rahmin tamamı alınmak zorunda kalıyor. Ara kanamaların neticesinde de fazla olduğu takdirde, anemi (kansızlık) kolayca gelişebilmektedir.

Çobançantası bitkisinde bulunan bursik asit kanamayı durduran en önemli etken maddedir. Miyoma bağlı kanamaların durdurulmasında sulfanilik asit ise primer etkilidir. Regli dönemlerini (mens) yoğun kanamalı geçiren bayanlar için de nasıl bir deva olduğunu kullananlar çok iyi bilir.

Adonitol, diğer adıyla rubitol hücre membranının stabilitesinde çok güçlüdür. Soğuktan olumsuz etkilenen çok insan tanıdım, soğuğa karşı deri hassasiyeti olanlar veya soğuğa bağlı olarak gelişen periferik-nöropati ağrılarına karşı da iyi bir çözümdür. Bitkinin hemen hemen her bölümünde bulunan thiocyanic asit’in etkisini ve medyatorik olarak da yine içeriğinde bulunan bursine (N,N,N-Trimethyl-N-(2-hydroxyethyl) ve diosmin etken maddeleri göz ardı edilmemelidir.

Hemeroid (basur) şikayetlerinde:

Çobançantası (Capsella bursa-pastoris), hemeroid şikâyetlerine karşı araştırdığım tüm bitkiler içerisinde en etkili olanıdır. Günde bir kez çayını içmek yeterli olacaktır. Protocatechuic asit primer etki gösterir ise de tek başına monoral olarak kullanıldığında sonuç almak mümkün değildir. Çobançantası bitkisinin doğru türünün kullanılıyor olma şartı en önemli noktadır. Rubella türü etkisi bu anlamda yok denecek kadar azdır. Doğru türü ise bursa-pastoris’dir.

Çobançantası hem vasokonstriktör hem de vasodilatif etki gösterir ise de, vasokonstriktör etkisi çok daha baskındır. Bu özelliğinin baskın olmasından dolayı hemeroid üzerinde etkisi daha baskındır.

İşte, Capsella bursa-pastoris bitkisini (çobançantası) eşsiz kılan hyssopin ve inositol metabolitlerini aynı zamanda içeriğinde bulundurmasıdır. Hemeroide karşı, çobançantasının içeriğindeki ana etken metabolitleri ve sekonder metabolitleri bir araya getirip karışımını hazırlayıp kullanmak çözüm olmayacaktır. Çünkü, bu metabolitlerin yanı sıra bitkinin içeriğinde bulunan mineral, vitamin ve diğer yardımcı etkin maddelerin fonksiyonel olduğunu da göz ardı etmemek gerekir.

Bilimin, aynı bitkiden hazırladığı doğal etkin maddelerden oluşan karışımı, bitkinin fıtratındaki ilim karşısında aciz kalır. Biz buna “yaradılışın kurallarına bağlı kalmak” şartı diyoruz.

Çobançantası bitkisini hamile kalmak isteyen veya hamilelik dönemindeki bayanların kesinlikle kullanmamasını öneririm. Özellikle rahim kanlanmasını azalttığı için ceninin kanla beslenmesini azaltacağından, ilk 3-4 ayda düşük yapma riskini büyük oranda artırırken, rahmin kasılma hareketlerini de tetikler. Bu bitki Çin’de 250 bitki arasında anti-fertil sıralamasında 7. sırada yer alır. Bu sıralamaya göre hamile kalmayı zorlaştırıcı olarak oldukça etkili olduğunu görmekteyiz.

Uzak Doğu ülkelerinde Çin, Hindistan ve Siri Lanka’da doğumu kolaylaştırmak amacıyla doğumu yakın kadınlara çobançantası çayı verilir. Rahim kasılmalarını artırıcı ve hızlandırıcı (uterin contracting) özelliği olduğu klinik deneyler ile de kanıtlanmıştır.

Sık sık burun kanaması şikâyeti olanlar, çobançantası çayını tercih edebilirler. Yüksek tansiyona bağlı burun kanaması söz konusu ise kullanılmamalıdır. Tiroit bezi fonksiyon bozukluğu olanların da çobançantasından uzak durmaları önerilir.

Birçok ülkede bitkisel tedavi uzmanları mide, akciğer, rahim, mesane ve böbrek kanamalarına karşı kurutulmuş çobançantası çayı önermektedirler. İçeriğinde bulunan fumarik asitten dolayı, kanserli tümörlerine karşı çobançantası çayı önerilmektedir.

Prof. Dr. İbrahim Saraçoğlu

Fikriyat.com